SJAJNE VESTI PIŠE NATALIJA LAKIĆEVIĆ

U Kliničkom centru Srbije (KCS), na Klinici za Neurohirurgiju, prošle godine je montiran gama nož – najsavremenij aparat pomoću kojeg se leče pacijenti sa tumorom na mozgu bez reza i bez krvi. Plaćen je iz budžeta Republike Srbije i to 570.493.169 dinara, a stigao je iz firme ELEKTA AB. Naša mlada sugrađanka Natalija Lakićević, inače studentkinja završne godine fakulteta za fiziku, se potrudila da pojasni sve o ovom uređaju koji može da spasi mnoge živote.

Švedski profesor i lekar Lars Leksel (1907-1968) bio je začetnik radiohirurgije. 50-tih godina je započeo razvoj radiohirurgije – metod prostronog navodjenja snopova jonuzujućeg zračenja pomoću stereotaktičkog okvira (metalnog pravougaonog koordinatnog sastava učvršćenog na glavu bolesnika radi tačne terapije malih patoloških procesa unutar glave obično smeštenih u blizini važnih i osetljivih delova tkiva mozga. Laksel i radiobiolog Borje Larson su prvi upotrebili snop protona iz nekoliko pravaca u malom prostoru u mozgu u eksperimentima na životinjama nakon toga i na ljudima. Kad je prva operacija izvršena Gama nožem je 1960. godine Leksel je nakon toga osnovao i prvu gama jedinicu 1968. godine i do kraja svoje karijere Leksel je testirao 762 pacijenta Gama nožem. Tokom ovog perioda predložiće poboljšanje radiohirurgije sa savremenim načinima uključujući CT, MIR i agiografiju. Time je ostvarena nova neinvazivna metoda uništavanja diskretne anatomske regije u mozgu uz minimalni efekat na okolna tkiva. Kod prvih istraživanja koja su rađena upotrebom protonskih snopova generisanih ciklotronom koji služi za ubrzavanje kretanja atomskih čestica zbog složenosti kliničke primene ona su zamenjena uskim protonskim snopovima čiji je izvor radionuklid 60Co (srednja energija 1.25 MeV-koji su emitovani iz 60Co). Godine 1975. pojavljuje se prvi Gama nož koji uz pomoć 179 uskih fotonskih snopova radionuklida 60Co stvara približno sfernu raspodelu apsorbovane doze za radiološko ozračavanje tumora mozga i arteriovenskih malformacija (AVM). Gama nož funkcioniše po principu stereotaksije, rendgenske tehnike koji se koristi za tačnu lokalizaciju zračenja i time postiže visoki niko preciznosti na malim prosrotima od > 0,3 do 35 milimetara. Usavršavanjem Gama noža početkom 80-tih godina u kliničku upotrebu ulazi model c201 sa protonskih snopom raporedjenim u polusferni prsten. Omogućava dobijanje više izocentričnih raspodela apsorbovane doze za koje je svojstvena visoka geometrijska prilagodjenost raspodele doze tumoru i veliki gradijent doze. Radiohirurgija podrazumeva tačno ozračavanje malih patološki promena unutar glave jednokratnom visokom dozom zračenja (do 100Gy) zbog toga je za tačan račun raspodele apsorbovane doze tačno odredjivanje izlaznih faktora i profila doze od presudne važnosti. Veliki gradijent doze (do 70%/mm) i male dimenzije fotonskih snopova stvaraju uslove u kojima ogranicena prostorna raspodela detektora postaje glavni faktor koji odredjuje tačnost dozimetrije pa se u tim uslovima javlja učinak volumnog usrednjavanja signala i promenjenog odziva detektora.

Uređaj koristi izvor energije gama zračenja kobalta 60 i stabilnog izotopa Nikla sa poluživotom raspada 5,26 godina. Kao deo procesa raspada oslobađa se jedan elektron, energije do 315 keV i emituje 2 gama zraka energije 1.17 MeV i 1,33 MeV. Ovako nastalo gama zračenje koristi se za terapiju. Lekselov gama nož (ELEKTA AB, Stokholm, Švedska), model C se sastoji od masivnog kućišta koji sadrži 201 radionuklid 60 Co u polusfernom rasporedu sa primarnim kolimatorom, izmenjenog sekundarnog kolimatora sa robotizovanim sastavom za nameštanje bolesnika u počožaj za radiohirurški postupak i ležaja za bolesnika. Fotonski snopovi (n=201) usmeravaju se primarnim statičkim i sekundarnim izmenjenim kolimatorom u zajednički izocentar koji predstavlja mehanički centar gama noža. Udaljenost radionuklida do izocentra iznosi 40.3 cm. Radiohirurgija gama nožem od svog nastanka do devedesetih godina prošlog veka, kada je opšteprihvaćena, postala je nezaobilazna metoda u lečenju neurohirurških bolesnika. Postupak radiohirurškog lečenja započinje postavljanjem steretaktičkog okvira na glavu bolesnika pod lokalnom anestezijom. Cilj radiohirurškog lečenja jeste zaustavljanje rasta tumora uz očuvanje postojećih neuroloških funkcija što je moguće postići u oko 95% bolesnika.

SJAJNO!

  gama noz, klinicki centar srbije, natalija lakicevic, neurohirurgija, radiohirurgija, sjajne vesti, top vesti