SJAJN VESTI – BOŽIĆ PO JULIJANSKOM KALENDARU

Najradosniji praznik među svim praznicima je Božić. Praznuje se tri dana. Prvi dan Božića slavi se 7. januara po novom, a 25. decembra po starom Julijanskom kalendaru. Na Božić ujutro, pre svitanja, zvone sva zvona na pravoslavnim hramovima, čuju se puške i prangije najavljujući dolazak Božića i Božićnog slavlja. Domaćin oblači svečano odelo i sa nekim iz kuće odlaze u Crkvu na jutrenje i Božićnu liturgiju.

Posle službe prima se nafora koja se jede pre svakog posluženja. Ljudi se pozdravljaju rečima: „Hristos se rodi!“ i otpozdravljaju: „Vaistinu se rodi!“. Tako se pozdravlja do Bogojavljenja. Kada domaćin dođe iz crkve, pozdravi sve u kući božićnim pozdravom, ljubeći se međusobno i čestitajući jedni drugima praznik.

Položajnik

Rano pre podne na Božić, u kuću dolazi posebni gost „Položajnik“, koji se obično dogovori sa domaćinom, a može biti i neki slučajni namernik. Položajnik pozdravi sve Božićnim pozdravom, i odlazi kod šporeta. On otvori vrata na šporetu ili peći, i džara vatru govoreći zdravicu:

„Koliko varnica, toliko srećica. Koliko varnica toliko parica (novca). Koliko varnica toliko u toru ovaca. Koliko varnica toliko prasadi i jaganjaca. Koliko varnica, toliko gusaka i piladi, a najviše zdravlja i veselja! Amin, Bože daj!“

Položajnik simbolički predstavlja one Mudrace i mage koji su znali da protumače značenje zvezde koja se pojavila na Istoku u vreme Hristovog rođenja. Položajnik se simbolično dovodi u vezu sa njima jer zna da čara vatru i tumači značenje varnica koje izlaze iz šporeta. Za dobre vesti i zdravice domaćica ga posluži i daruje nekim prikladnim poklonom.

Crkva daje poseban značaj ovim narodnim običajima.

Česnica

Rano ujutro na Božić, domaćica peče pogaču, koja se još zove česnica. U nju se stavlja novčić – zlatni, srebrni ili obični, odozgo se bode grančicom badnjaka, i ta česnica ima ulogu slavskog kolača na Božić. Kada česnica bude pečena, iznosi se na sto gde je već postavljen Božićni ručak. Domaćin iseče deo pečenice za Božićni ručak (obično levu plećku, glavu i deo od rebara).

Kada svi stanu za sto, domaćin zapali sveću, uzima kadionicu, okadi ikone, kandilo i sve prisutne. Kadionicu preda nekom mlađem koji kadi celu kuću. Ako niko ne zna da otpeva božićni tropar onda se naglas pročita „Oče naš“. Kad se molitva završi pristupa se lomljenju česnice. Česnica se lomi na onoliko delova koliko ima članova porodice i jedno parče za slučajnog gosta „putnika namernika“. Onaj ko dobije deo česnice sa skrivenim novčićem, po narodnom verovanju, biće srećan cele godine a domaćina ga daruje nekim poklonom ili novčanicom. Kada se završi lomljenje česnice, ukućani jedni drugima čestitaju praznik i sedaju za trpezu.

Božić u urbanoj sredini

Postavlja se pitanje kako slaviti Božić danas. Kako slaviti u izmenjenim uslovima života u gradskim sredinama, gde nema: vatre ni ognjišta, šume ni drveća i gde je nemoguće na visoke spratove podizati veliko drvo. Uoči Božića umesto velikog Badnjeg drveta u kuću se unosi manja hrastova grančica. Takođe i malo slame, pa se sve stavlja ispod slavske ikone. Zapali se sveća i kandilo što simboliše vatru i ognjište. Kuća se okadi tamjanom i obavi porodična molitva, a ostatak večeri provodi se u porodici. Naravno, ako se ne ide u crkvu na molitvu. Zato je veoma važno da Božić bude neradan dan da bi se praznik u porodici praznično proslavio.

Julijanski kalendar

Julijanski kalendar ili stari kalendar je uveo Julije Cezar 45. p. n. e. godine i koristio se u celoj Evropi do XVI veka, kada su države počele da prelaze na Gregorijanski kalendar. Na prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. godine hrišćanska crkva je prihvatila julijanski kalendar za svoj zvaničan kalendar. Tvorac kalendara je grčki astronom Sosigen na inicijativu Julija Cezara, po kojem kalendar i nosi ime.

Računanje vremena

Dužina trajanja godine u julijanskom kalendaru iznosi prosečno 365,25 dana što se postiže ubacivanjem jednog dodatnog dana svake četvrte godine i na taj način se približava vremenskom periodu za koji Zemlja obiđe oko Sunca, odnosno orbitalnom periodu Zemlje koji iznosi tačno 365,2564 dana. Julijanska godina nešto je duža od tropske, a ova razlika akumulira se na jedan dan svakih 128 godina.

Po Julijanskom kalendaru, svaka godina čiji je broj deljiv sa četiri je prestupna i sadrži 366 dana, dok ostale sadrže 365 dana. Nakon uvođenja julijanskog kalendara 45. p. n. e. najpre je, greškom, svaka treća godina bila prestupna. Prestupne su bile sledeće godine: 45. p. n. e., 42. p. n. e., 39. p. n. e., 36. p. n. e., 33. p. n. e., 30. p. n. e., 27. p. n. e., 24. p. n. e., 21. p. n. e., 18. p. n. e., 15. p. n. e., 12. p. n. e., 9. p. n. e., 8, 12. i nadalje svaka četvrta.

Pošto je greška kasnije uočena, imperator Avgust je naredio da se izbace sve prestupne godine između 9. p. n. e. i 8. n. e. čime je zaslužio da jedan mesec (avgust) ponese njegovo ime.

Treba imati u vidu da se u ovo vreme godine nisu brojale od rođenja Isusa Hrista, već od osnivanja Rima 753. p. n. e. te je srećna slučajnost što su za prestupne godine uzete baš one deljive sa četiri brojano od Hristovog rođenja.

Julijanski kalendar nije bio savršen

Julijanski kalendar nije bio savršen i njegova razlika u odnosu na tropsku godinu se povećava za jedan dan svakih 128 godina. To je kasnije uviđeno, pa je na saboru u Nikeji 325. godine odlučeno da se iz kalendara izbace 3 dana koja predstavljaju akumuliranu razliku. Pošto je Julijanski kalendar i dalje ostao nepromenjen, razlika se do XVI veka akumulirala na 10 dana. Kada su ovo uočili, astronomi su odlučili da izrade novi kalendar koji će biti usaglašen sa tropskom godinom. To je postignuto uvođenjem Gregorijanskog kalendara.

Neka su od Gospoda blagosloveni ovi dani proslave Roždestva Hristovog.

  badnjak, bozic, bozicna liturgija, bozicni rucak, cesnica, hriscanstvo, hristos se rodi, isus hristos, litugija, nafora, pogaca, polozajnik, sjajna vesti, sjajne vesti, spc, srpska pravoslavna crkva, top vesti, vaistinu se rodi, varnice